26-03-2013

Za oknem śnieg i mróz, pogoda nadal płata figle. Wydawać by się mogło, że pora ubierać choinkę, ale nie – już za kilka dni Święta Wielkanocne! Co najbardziej Wam się z nimi kojarzy? Podniosła atmosfera? Kurczaki, baranki, słodkie mazurki? Spędzanie wolnego czasu w wesołym, rodzinnym gronie? Dzisiaj zajmiemy się jednym z najważniejszych wielkanocnych symboli – pisankami, których nie może zabraknąć w wielkanocnym koszyku.

Trochę historii 

Najstarsze pisanki pochodzą z terenów sumeryjskiej Mezopotamii, a sam zwyczaj malowania jajek znany był w czasach Cesarstwa Rzymskiego.

Na ziemiach polskich pisanki pojawiły się prawdopodobnie pod koniec X wieku – odnaleziono je podczas wykopalisk archeologicznych w pozostałościach grodu na opolskiej wyspie Ostrówek. Wzór rysowano najpierw woskiem, a następnie wkładano jajka do barwnika, którym najczęściej były łupiny cebuli lub ochry – nadawały skorupkom brunatnoczerwoną barwę. W procesie chrystianizacji pisankę włączono do elementów symboliki wielkanocnej – są znakiem życia, budzącej się po zimie przyrody, a także nadziei wynikającej z wiary w zmartwychwstanie Chrystusa.

Co ciekawe, dawniej zdobieniem jaj zajmowały się wyłącznie kobiety – mężczyźnie wówczas nie wolno było wchodzić do izby. Jeśliby się tak zdarzyło, odczyniano urok, który intruz mógł rzucić na pisanki.

Pisanka a kraszanka

Czym różnią się te dwie formy kolorowych jajek?

Kraszanki (nazwane też malowankami lub byczkami) powstają przez gotowanie jajka w wywarze barwnym, dawniej uzyskiwanym wyłącznie ze składników naturalnych. Pisanki z kolei mają różnobarwne desenie. Powstają przez rysowanie (dawniej „pisanie” – stąd nazwa) na skorupce gorącym roztopionym woskiem, a następnie zanurzenie jajka w barwniku. Jako narzędzi do pisania używano szpilek, igieł, kozików, szydeł, słomek i drewienek.

Naturalne barwniki

Choć w sklepach znaleźć możemy ogromny wybór barwników, naklejek i innych ozdób, warto sięgnąć po tradycyjne, ekologiczne sposoby barwienia jajek, stosowane przez nasze babcie. Najlepiej sprawdzą się jaja o śnieżnobiałych skorupkach, na których kolor będzie najbardziej intensywny.

Metody barwienia jajek

Są dwie metody barwienia jajek.

Pierwsza to metoda „na gorąco”. Polega na tym, że jajka gotujemy w wodzie razem z barwnikami – uzyskany w ten sposób kolor jest tym bardziej intensywny, im dłużej trwa samo gotowanie. Ugotowane jaja wykładamy na ręcznik kuchenny i osuszamy.

Stosując metodę „na zimno” najpierw musimy ugotować osobno jajka i barwnik, a dopiero potem je ze sobą połączyć. Aby uzyskać kolor, trzeba moczyć jajka w barwniku kilka, a nawet kilkanaście godzin – zazwyczaj uzyskany efekt jest delikatniejszy niż w przypadku metody „na gorąco”.

Zarówno w jednym, jak i drugim przypadku, warto dodać do wody kilka łyżek octu – dzięki temu kolor na skorupkach będzie nieco trwalszy.

Jak uzyskać kolor?

Naturalne kolory skorupek uzyskać można bardzo łatwo – większość potrzebnych do tego składników znajdziemy w naszej kuchni.

Biały – ugotowane na twardo jajka wkładamy na krótko do wody z dodatkiem octu;
Żółty – kurkuma, curry, liście brzozy i olchy, kora młodej jabłoni, drewno morwy, suszone kwiaty jaskrów polnych, trzcina, rumianek, suche łupinki cebuli oraz igły modrzewiowe;
Złoty – łupiny orzecha włoskiego i łupiny z cebuli (cebuli musi być więcej niż orzecha), wywar z kwiatków nagietka i kurkumy;
Pomarańczowy – sok z marchwi, dynia;
Jasno czerwony – żurawina, mrożone maliny;
Czerwony – łuski czerwonej cebuli, kora dębu, kora kruszyny, szyszki olchowe, owoce czarnego bzu, suszone jagody, wywar z czerwonych buraków z kroplą octu, kwiaty hibiskusa z odrobiną soku z cytryny, wywar z krokusa;
Różowy – sok z buraka (jeśli sok mocno rozcieńczymy wodą wyjdzie nam jasny różowy, jeśli długo pomoczymy w czysty soku uzyskamy kolor czerwony);
Fioletowy – płatki ciemnej (czarnej) malwy, owoce tarniny i czarnego bzu, mieszanie koloru czerwonego i niebieskiego;
Niebieski – owoce tarniny, borówka amerykańska; Granatowy – pokrojone liście czerwonej kapusty i kilka kropli octu, wywar z hibiskusa i szczyty sody oczyszczonej;
Jasno zielony – szpinak; Zielony – młoda trawa, pokrzywa, szczypiorek, liście barwnika, młode zboża (np. żyto), kora brzozowa, wywar z jemioły, suszone kwiaty fiołka, wywar z widłaka, ozimina;
Brązowy – świeże łupiny orzecha włoskiego, igły jodłowe lub duża ilość łupin z cebuli, esencja z herbaty; Ciemny brązowy – liście dębu i olchy, mocny wywar z kawy;
Czarny – wygotowane olchowe szyszki, kora olchy, kora dębu, młode liście czarnego klonu, łupiny orzecha włoskiego*.

A jakie są Wasze sposoby na tworzenie kolorowych jajek?

* Źródło